Dostałem pozew o alimenty bez prawnika – czy dam radę sam? Praktyczny poradnik 2026

Tak, w polskim postępowaniu cywilnym nie ma obowiązku korzystania z adwokata w sprawach o alimenty – możesz bronić się sam. Warunek jest jeden: potrzebujesz czasu i odrobiny dyscypliny, żeby przygotować liczby, dokumenty i jasną historię swojej sytuacji. Sąd nie będzie od Ciebie oczekiwał znajomości wszystkich paragrafów, ale będzie wymagał, żebyś rzetelnie przedstawił swoje dochody, koszty, opiekę nad dzieckiem i odniósł się do żądań z pozwu.

Nawet jeśli nie stać Cię na płatnego prawnika, nie oznacza to, że jesteś sam. Możesz skorzystać z sieci bezpłatnych porad prawnych, punktów pomocy obywatelskiej, klinik prawa na uczelniach czy mediacji. W tym poradniku pokazuję, jak krok po kroku przejść od pierwszego stresu po odebraniu pozwu do uporządkowanej odpowiedzi i przygotowania do rozprawy – tak, żebyś mógł w miarę spokojnie stanąć przed sądem bez pełnomocnika.

W sprawach o alimenty większość rodziców występuje bez profesjonalnego pełnomocnika. Sąd jest przyzwyczajony do tego, że strony same opowiadają o swojej sytuacji. Twoim zadaniem nie jest „popis prawniczy", tylko uczciwe przedstawienie faktów: jakie masz dochody, jakie są koszty dziecka, ilu masz podopiecznych, jak wygląda opieka i kontakty. Jeśli będziesz trzymać się liczb i prawdy, to już bardzo dużo.

• **Nie musisz znać wszystkich przepisów** – sąd sam zastosuje prawo, jeśli przedstawisz mu potrzebne fakty.
• **Musisz znać swoją sytuację finansową** – ile zarabiasz, jakie masz stałe wydatki, ile kosztuje utrzymanie dziecka.
• **Możesz popełnić drobne błędy formalne** – sąd często daje szansę na poprawę pism, jeśli widać dobrą wolę.
• **Masz prawo prosić o wyjaśnienia** – jeśli czegoś nie rozumiesz na sali, możesz poprosić sąd o doprecyzowanie pytania.

To, że nie stać Cię na prywatnego prawnika, nie oznacza, że musisz wymyślać wszystko sam. W Polsce działają punkty nieodpłatnej pomocy prawnej i poradnictwa obywatelskiego, kliniki prawa na uniwersytetach oraz dyżury prawnicze w organizacjach pozarządowych. Możesz w nich uzyskać wyjaśnienie przepisów, pomoc przy ułożeniu strategii, a czasem wsparcie przy napisaniu odpowiedzi na pozew.

• **Nieodpłatna pomoc prawna** – punkty działające przy powiatach/gminach; zwykle wystarczy oświadczenie, że nie stać Cię na płatną pomoc.
• **Poradnictwo obywatelskie** – pomoc w uporządkowaniu sytuacji życiowej (długi, świadczenia, mieszkanie), powiązanej ze sprawą o alimenty.
• **Kliniki prawa** – przy wydziałach prawa studenci pod opieką wykładowców pomagają przygotować pisma i wyjaśniają procedurę.
• **Organizacje pozarządowe** – niektóre fundacje i stowarzyszenia prowadzą bezpłatne dyżury prawników lub mediatorów rodzinnych.

W sprawie o alimenty liczą się liczby. Dlatego jednym z najważniejszych zadań, które możesz zrobić sam, jest przygotowanie prostej tabeli kosztów dziecka oraz tabeli własnych dochodów i stałych wydatków. Nie musi to być skomplikowany dokument – ważne, żeby było jasno widać, skąd biorą się kwoty, o których mówisz przed sądem.

• **Koszty dziecka** – mieszkanie (część przypadająca na dziecko), jedzenie, szkoła/przedszkole, leki, ubrania, zajęcia, transport.
• **Twoje dochody** – wynagrodzenie z pracy, umowy zlecenia, działalność, świadczenia – wszystko, co regularnie wpływa.
• **Twoje stałe koszty** – czynsz, kredyty, dojazdy do pracy, koszty leczenia, inne alimenty.

Żeby było Ci łatwiej, dokumenty możesz porządkować w jednym miejscu: segregator, prosty arkusz w komputerze albo aplikacja do zapisywania wydatków. Dla wielu rodziców dużym ułatwieniem jest aplikacja na telefon, która pozwala fotografować paragony, przypisywać je do kategorii i generować prosty raport – np. aplikacja DivKids czy inne podobne narzędzie. Nie chodzi o markę, tylko o to, żebyś na rozprawę przyszedł z uporządkowanymi liczbami, a nie reklamówką paragonów.

Odpowiedź na pozew nie musi być idealnie „prawnicza", ale warto, żeby miała podstawową strukturę. Dzięki temu sąd łatwo zrozumie, co przyznajesz, czemu zaprzeczasz i jaką kwotę alimentów uważasz za realną. Najbezpieczniej jest trzymać się prostego schematu: dane sądu i stron, odniesienie do żądań, własne wyliczenia, wnioski dowodowe oraz propozycja kwoty.

• **Nagłówek** – oznaczenie sądu, sygnatura sprawy (jeśli już jest), dane Twoje i drugiej strony.
• **Wstęp** – zdanie w stylu „W odpowiedzi na pozew o alimenty wnoszę jak poniżej…".
• **Stanowisko** – czy zgadzasz się co do zasady z obowiązkiem alimentacyjnym, jakie elementy pozwu kwestionujesz.
• **Wyliczenia** – tabela kosztów dziecka, Twoje dochody, informacje o innych dzieciach i zobowiązaniach.
• **Wnioski** – np. o ustalenie alimentów w określonej kwocie, dopuszczenie dowodów (zaświadczenia, rachunki), ewentualnie skierowanie do mediacji.

Na rozprawie o alimenty bez prawnika najważniejsze jest, żebyś był przygotowany i spokojny. Sąd będzie zadawał pytania, a Ty będziesz na nie odpowiadał. Nie musisz wygłaszać przemówienia – wystarczy, że wyjaśnisz, jak wygląda Twoja sytuacja finansowa, jak opiekujesz się dzieckiem i co sądzisz o proponowanej kwocie, odwołując się do swojej tabeli kosztów i dokumentów.

• **Mów prawdę** – zatajanie dochodów lub zawyżanie kosztów dziecka szybko wychodzi w dokumentach.
• **Nie wdawaj się w osobiste ataki** – zamiast oceniać byłego partnera, mów o konkretach: liczbach, faktach, dziecku.
• **Zabierz ze sobą notatki** – możesz mieć przy sobie tabelę kosztów i krótką listę najważniejszych punktów, żeby niczego nie pominąć.
• **Jeśli czegoś nie rozumiesz** – poproś sąd o wyjaśnienie pytania; masz do tego prawo.

Brak pieniędzy na prawnika nie przekreśla Twoich szans w sądzie, ale niektóre zachowania mogą Cię mocno osłabić. Największe problemy biorą się z braku reakcji, braku liczb i nadmiernych emocji. Jeśli w porę wprowadzisz kilka prostych zasad, masz dużą szansę na uczciwe potraktowanie przez sąd, nawet występując samodzielnie.

• **Chowanie pozwu** – liczenie, że sprawa „ucichnie", zamiast przeczytania pism i przygotowania odpowiedzi.
• **Brak liczb** – mówienie tylko „nie stać mnie" bez pokazania dochodów i kosztów, które to uzasadniają.
• **Zaniżanie dochodów „na siłę"** – składanie oświadczeń sprzecznych z dokumentami z pracy czy ZUS.
• **Skupienie na konflikcie, nie na dziecku** – przerzucanie winy za rozstanie zamiast rozmowy o potrzebach dziecka.
• **Rezygnacja z bezpłatnej pomocy** – ignorowanie punktów darmowych porad, które mogłyby pomóc poprawić pisma i strategię.

Dobrze przygotowany rodzic bez prawnika często wypada w sądzie lepiej niż ktoś, kto ma pełnomocnika, ale sam nie rozumie liczb i dokumentów w swojej sprawie. Jeśli potraktujesz pozew o alimenty jak projekt, który trzeba uporządkować krok po kroku, masz realną szansę przejść przez całą procedurę z mniejszym stresem i poczuciem, że zrobiłeś, co w Twojej mocy.

• Od razu po odebraniu pozwu przeczytaj go dokładnie i sprawdź terminy z pisma sądowego.
• Spisz swoje dochody, stałe koszty i informacje o innych dzieciach; przygotuj prostą tabelę.
• Zrób tabelę kosztów dziecka i zbierz podstawowe dowody (paragony, faktury, przelewy) – możesz użyć zeszytu, arkusza lub prostej aplikacji na telefon.
• Umów się na bezpłatną poradę prawną lub do kliniki prawa, żeby ktoś obejrzał Twoje wyliczenia i szkic odpowiedzi na pozew.
• Napisz odpowiedź na pozew według prostego schematu: stanowisko, liczby, dowody, propozycja kwoty, ewentualny wniosek o mediację.
• Przed rozprawą jeszcze raz przejrzyj notatki i dokumenty; upewnij się, że wiesz, jakie kwoty chcesz przedstawić sądowi.